پاسخ دکتر رجبی شکیب:

به این سوال پاسخ می دهم اما قبل از آن تکلیف یک چیز را روشن کنیم. واژه عربی یائسه از ریشه «یاس» آمده و ناشی از این ذهنیت دنیای سنتی (یا شاید فرهنگ اعراب) است که گویا زن ها فقط برای ایفای نقش همسری یا مادری آفریده شده اند و وقتی قابلیت باروری را از دست می دهند، همه چیزشان از دست می رود و باید «ناامید» صدایشان کرد.

در انگلیسی به این اتفاق می گویند منوپاز (menopause) که دقیقا یعنی توقف قاعدگی؛ و در فارسی هم فرهنگستان واژه «زادبس» را برای آن پیشنهاد کرده که چه واژه خوبی است. کاش از این پس، به جای واژه پر از انرژی منفی یائسگی، واژه زادبس را به کار ببریم.
 
با آغاز دوره زادبس، تخمدان ها تغییر رویه می دهند و دیگر مثل گذشته هورمون نمی سازند. الگوی سابق که تغییر کند و هورمون های جنسی زنانه (استروژن و پروژسترون) کم شود، دیگر تخمک گذاری مثل قبل اتفاق نمی افتد و امکان باروری هم به صورت طبیعی از بین می رود. اما دو نکته:

اول اینکه این یک فرصت است نه تهدید. زوجی که در تمام سال های گذشته باید مراقب بارداری می بودند و یک چشم شان هم دنبال بچه ها بود، حالا دیگر خیال شان از بارداری راحت شده و بچه ها هم بزرگ شده اند و همه اینها یعنی معمولا بعد از زادبس، کیفیت رابطه زناشویی زوج ها و حتی کمیت آن، می تواند بهتر شود.

و دوم اینکه امروزه می شود با روش های پیشرفته درمان ناباروری، بارداری را در یک خانم ۷۰ ساله هم ایجاد کرد. پس یعنی در شرایط اورژانس، دنیا به آخر نرسیده.

افت هورمون ها، ممکن است تغییرات جسمی یا روانی دیگری هم در یک خانم زادبس شده، ایجاد کند. مثلا باعث کاهش میل جنسی و یا باعث کاهش جریان خون اندام های جنسی و در نتیجه کاهش ترشحات و اختلال در برانگیختگی شود. البته که این تغییرات در همه خانم ها اتفاق نمی افتد، اما اگر رخ بدهد و مثلا در نتیجه خشکی زهراه (واژن) درد و ناراحتی موقع نزدیکی ایجاد شود، ممکن است زندگی جنسی دچار چالش شود.

اما برای حل این مشکلات چه باید کرد؟ سه توصیه اصلی وجود دارد:

۱- ژل لوبریکانت بعد از سن زادبس، یار همیشگی زوج ها است و باید همیشه در کشوی تخت خواب در دسترس باشد.

۲- سالها است «هورمون درمانی جایگزین» یا HRT را پزشکان برای خانم های زادبس شده تجویز کرده اند؛ چه به صورت موضعی و چه به صورت خوراکی. این درمان، اکثر عوارض زادبس را کاهش می دهد و در ارتقای کیفیت رابطه زناشویی هم موثر است.

۳- اگر مشکلی باقی بماند، مشاوره سکس تراپی به زوج ها کمک می کند زندگی جنسی حتی با کیفیت تری نسبت به قبل داشته باشند.

یک پژوهش در سال ۲۰۰۷ در ایالات متحده نشان داد بیش از ۶۰ درصد زنان و مردان بین ۵۷ تا ۷۴ سال، دستکم ۲-۳ بار درماه رابطه زناشویی داشتند و در سن ۷۵  تا ۸۵ سال، درصد مردان و زنانی که هنوز از نظر جنسی فعال بودند به ترتیب ۳۸/۵ و ۱۶/۷ بود.

نتیجه این پژوهش باورهای قبلی درمورد به پایان رسیدن زندگی جنسی در دهه های پایانی زندگی را زیر سوال برد؛ هرچند که پرسش های جدیدی هم ایجاد کرد. مثل اینکه دلیل اختلاف درصد میان زنان و مردان بالای ۷۵ سال چیست؟

محققان چند توجیه برای این یافته ذکر کرده اند:

اول اینکه مردان امید به زندگی پایین تری از زنان دارند و همچنین شوهران اغب سن بالاتری از همسران شان دارند و اینها یعنی مردان اغلب زودتر از زنان شان می میرند و  این باعث می شود بسیاری از زنان مسن، همسر مناسب نداشته باشند.

البته بسیاری از زنان مسن هم هستند که ذکر می کنند رابطه زناشویی دیگر برایشان اهمیتی ندارد. این افراد، اغلب کسانی هستند که مشکلات جسمی دیگری هم در این سن دارند و درگیری آنها با آن دردها و درمان هایش، ذهن آنها را از رابطه جنسی دور می کند.

یادمان باشد که علیرغم اینکه مردان کمتر از زنان عمر می کنند، اما پژوهش ها نشان داده مردان، مخصوصا در کشورهای غیر غربی، در سنین بالاتر، رضایتمندی بیشتری نسبت به وضعیت جسمی خود دارند و میل جنسی هم تابع سلامت عمومی ماست.

با همه این اوصاف، مهم تر از هرچیز، این است که خانم ها، ذهن شان را از باورهای قدیمی در مورد اینکه بعد از ۵۰ سالگی دیگر باید شمارش معکوس را شروع کرد، بشویند. نیمه دوم زندگی خانم ها، می تواند نیمه موفق تر و رضایت بخش تر زندگی آنها باشد، اگر بخواهند.