همزمان با رشد جسمی نوجوان عواطف و احساسات او دچار تحول اساسی می شود و افکار و آرزوها و نگرش او پیرامون افراد و محیط اطراف را تحت تاثیر قرار می دهد. در دوره نوجوانی تمایلات و خواسته های متضادی در او خودنمایی می کند و دچار نوعی بی ثباتی عاطفی، روانی و فکری می شود که از آن به عنوان بحران هویت نوجوان یاد می کنند.




این بحران، نوجوان را در یک وضعیت مبهم و پیچیده قرار می دهد که نمی داند چه باید کند، همین عدم اطمینان نسبت به خود، مشکلات زیادی برای نوجوان به وجود می آورد و او را زودرنج، دو دل و بی ثبات می کند. بنابراین شما نباید فکر کنید که او دچار مشکل خاصی است این ویژگی مربوط به اقتضای سنی اوست. نوجوانان خیلى زود تحت تأثیر احساسات قرار گرفته، بى‌حوصله و تندخو مى‌شوند. زودرنجى و بى‌ قرارى باعث مى‌شود که خلق و خوى تحریک پذیر داشته باشند، با کوچکترین محرکى برانگیخته گردند.


مثلا به سرعت نسبت به فردى علاقه‌ مند شده و یا ممکن است خیلی زود از او متنفر شود. در این‌گونه مواقع خشونت و یا تنبیه نتیجه‌اى ندارد و نوجوان را دچار احساسات شدید می کند. نوجوان گاهی با کوچک ترین برخوردی عصبانی می شود و به هنگام عصبانیت و خشم ممکن است گریه کند، غمگین و یا افسرده به تنهایی پناه ببرد. لذا آن چه جای نگرانی دارد، باقی ماندن این حالت است. یعنی باید به گونه‌ای باشد که حالت زودرنجی پس از مدت زمان کوتاهی در فرد رفع شود و گرنه ممکن است در دراز مدت، مشکلات بسیاری را بدنبال داشته باشد،‌ که از جمله آنها اعتماد به نفس ضعیف، افسردگی، یأس و ناامیدی و... می‌باشد.





علل زود رنجی در نوجوان


1. عدم توجه والدین به نوجوان

نوجوان شما در این فکر است که ارزش های خود را به شما ثابت کند. بگوید من که هستم چکاره ام و شما هم احتمالا به خاطر گرفتاری های که دارید، یا سرگرم بچه های کوچکترتان هستید توجهتان به او کمتر شده است.



2. بازی نکردن با نوجوان

به حد کافی با نوجوان بازی نکرده اید و او نقش پررنگی از شما در منزل ندیده است.



3. تغییرات فیزیکی و روحی

تغییرات فیزیکی و جسمی که منجر به تغییرات روحی و روانی در نوجوان می شود او را زود رنج و عصبی می کند.



4. مقایسه نوجوان با دیگران

هنگامی که نوجوان خود را با فرزندان دیگرتان یا با همسالانش مقایسه می کنید او رنجیده می شود و می گوید: «پدر و مادرم، مرا همان طوری که هستم دوستم بدارید».



5. کمرویی

شاید زود رنجی نوجوان ناشی از کم رویی و خجالتی بودن باشد چون او نمی تواند از خود دفاع کند و خجالتی است و چون گاهی نمی تواند حق خود را از دیگران بگیرد او را عصبی و رنجیده می کند.



6. محرومیت

گاهی نوجوان خواسته ای دارد که قتی شما خواسته ی او را اجابت نمی کنید او عصبی و رنجیده می شود



این خواسته شامل:

1) محرومیت از مهر و محبت شماست که به دیگران می دهید اما از او دریغ می کنید.

2) گاهی محرومیت از نیازهای مادی است مثلا دوچرخه، لپ تاپ و یا وسیله ای می خواهد که شما برای او تهیه نمی کنید یا نمی توانید تهیه کنید.



8. تبعیض

گاهی شما ممکن است ناخواسته بین فرزندان خود فرق بگذارید مثلا برای یکی از فرزندانتان کاری را بکنید و برای آن یکی نکنید پس نوجوان می رنجد.



9. خانواده متشنج

در خانواده ای که خود پدر و مادر با یکدیگر بحث، جدل و مشاجره زیاد دارند و مدام با هم قهر و آشتی می کنند در نتیجه فرزندان هم از پدر و مادر الگو می گیرند و عصبی می شود



10. نوجوان فرق بین حق و میل را نمی داند

یعنی نوجوان نمی داند که چیزی حق و چه چیزی بر اساس میل اوست. نوجوان هرچه کودکانه تر فکر کند میل خود را حق خودش می داند و هر چه بزرگتر و عاقل تر شود او به حق های طبیعی خودش واقف می شود. مثلا نوجوان حق دارد پول تو جیبی داشته باشد و یا حق دارد که از لحاظ پوشاک از یک رفاه نسبی برخوردار باشد وقتی این ها را نداشته باشد طبیعی است که او زود رنج و عصبی می شود.



فرق میل و حق چیست؟

میل همان احساس و تمایل فرد است و حق یعنی آن چیزهایی که فرد حق دارد که آن ها را داشته باشد.



زود رنجی نوجوان امری طبیعی است وقتی ما این واقعیت را پذیرفتیم پس برخورد ما هم طبیعی خواهد بود او را مسخره نخواهیم کرد.



شیوه های برخورد با زود رنجی نوجوان



1. او را مسخره نکنید

زود رنجی نوجوان امری طبیعی است وقتی ما این واقعیت را بپذیریم پس برخورد ما هم طبیعی خواهد بود و دیگر او را مسخره نخواهیم کرد، دیگر نخواهیم گفت که فرزند من دیوانه شده و به سرش زده است.



2. او را حمایت کنید

نوجوان باید احساس کند که پدر و مادرش در مشکلات و بحران ها حامی او هستند وقتی از موضوعی شکایت کرد به او نگویید تقصیر خودت است، همه ی بچه ها این جوری هستند، تو ناسازگار و حساس و زود رنج هستی. مثلا نوجوان می گوید پسر دایی من را کتک زد یا فلان حرف را به من زد بلافاصله نگویید بچه ها همه همین طوری هستند بعدا با هم آشتی می کنید بلکه او را حمایت کنید به فرزند خود بگویید باشه با دایی، زندایی یا خودش صحبت خواهم کرد او حق نداشته این حرف را بزند یا این کار را انجام دهد.



3. با نوجوان همدردی کنید

اگر نوجوان درباره ی مشکلاتش با شما حرف می زند با او همدردی کنید.



4. به او قول مساعد به دهید

به نوجوان قول دهید که مسائل و مشکلات او را حل خواهید کرد و اگر هم نتوانستید مشکلش را حل کنید علت آن را برایش توضیح دهید به او بگویید: «عزیزم می خواستم این کار را برایت انجام دهم اما به به این دلیل نشد و نتوانستم» آن وقت نوجوان به این فکر می کند که پدر و مادرم مرا دوست دارند برای من ارزش قائل هستند، حامی من هستند، کنار من هستند، با این که جواب منفی است اما او خوشحال است چون این احساس حمایت شما از او، نوجوان را آرام می کند به او دلگرمی می دهد.



5. به نوجوان محبت کنید

هنگامی که نوجوان احساس زود رنجی دارد او را بغل کنید. ویلیام جیمز می گوید: «یک حرکت می تواند موجب یک احساس خوب گردد». هنگامی که شما دست روی شانه او می گذارید و او را بغل می کنید او احساس خوبی پیدا می کند.



6. عدم مقایسه نوجوان با دیگران

هنگامی که فرزند خود را با فرزندان دیگرتان یا با همسالانش مقایسه می کنید او رنجیده و عصبی می شود و همین مقایسه ها است که در نوجوان ریشه حسادت را به وجود می آورد.



7. برآوردن نیاز های واقعی نوجوان

نیازهای واقعی نوجوان را رفع کنید. نیاز های نوجوان دو دسته هستند یکی طلب محبت که شما باید به او محبت کنید، مونس او باشید، او را با دیگران مقایسه نکنید. نیازهای نوجوان که فقط خوراک و پوشاک نیست، شما باید نیاز های روحی و روانی نوجوان را هم برآورده کنید. دسته ی دوم نیازهای مالی و خوراک و پوشاک است به نوجوان پول تو جیبی دهید البته مقدار آن می تواند محدودیت داشته باشد اما نباید آن را قطع کنید.



8. حدس و گمان نزنید

در مورد فرزند خودتان به حدس و گمان متوسل نشوید چرا که ممکن نوجوان شما این به دلیلی که شما حدس زدید این کار را انجام نداده باشد بلکه دلیل دیگری داشته باشد. حالا از کجا بفمید دلیل کار او چه بوده، باید با او حرف بزنید وقتی با او حرف می زنید می توانید کسب اطلاعات کنید و ببینید مشکل نوجوان شما چیست و وقتی با شما حرف می زند همه ی حواستان به فرزندتان باشد و کار دیگری نکنید. روزنامه خواندن، تلویزیون تماشا کردن، سبزی پاک کردن، ظرف شستن و ... را کنار بگذارید و به گونه ای به او نگاه کنید که او احساس کند شما با تمام وجود به حرف های او گوش می دهید.



9. تحمل کردن نوجوان

پدر و مادر باید در این سالها آستانه تحملتان را بالا ببرید. اگر این دوران بحران بلوغ و هویت را به خوبی بشناسید بهتر سپری می شود و شخصیت نوجوان ساخته می شود فقط نیاز به صبر است. از طرفی باید میان تحمل و تایید کردن تفاوت قائل شوید. تحمل کنید امانه به این معنا که رفتار فرزند خود را تایید و تشویق کنید. مثلا وقتی برای مهمانی رفتن عصبانی می شود، پدر و مادر تحمل کنید اما رفتار فرزند را تایید نکنید. (و چه خوب که پدر و مادر با هم هماهنگ باشید)




حرف آخر:

اگر نوجوان از طرف بزرگسال درک نشود و بزرگسال احساس همدردی نسبت به نوجوان نکند و نتواند به شکل صحیحی او را راهنمایی کند، این تضادها ممکن است تبدیل به عصیان شود